Cao dược liệu là gì? Quy trình bào chế cao dược liệu như thế nào để đạt hiệu quả cao

Vậy trong bài viết dưới đây, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu thêm về các loại cao dược liệu và hệ thống thiết bị hỗ trợ cho quy trình chế biến cao dược liệu đạt hiệu quả cao.

1. Cao thuốc, cao dược liệu là gì?

Cao dược liệu là sản phẩm được bào chế bằng cách chiết xuất, cô hoặc sấy đến thể chất quy định các dịch chiết thu được từ dược liệu thực vật hay động vật với các dung môi theo tỉ lệ tiêu chuẩn đã định. Trước khi chiết xuất cao dược liệu, cần phải xử lý cẩn thận nguồn nguyên liệu dược liệu ( được làm sạch sẽ, phơi hoặc sấy khô và được chia nhỏ theo kích thước nhất định).
Có một số thảo dược có chứa các chất men, chúng ta cần làm sạch chất men bằng cách dùng hơi nước hoặc hơi cồn sôi hoặc những cách thức khác phù hợp tiêu chuẩn, khi các thảo dược đã được làm sạch hết chất men rồi mới đưa vào vào sử dụng chiết xuất thành cao. 

Cao hồng sâm - ảnh internet

2. Các loại cao dược liệu

* Cao dược liệu – cao thuốc được chia làm 4 loại đó là:

• Cao lỏng:

  • Thể chất lỏng, sánh, mùi vị đặc trưng
  • Tỷ lệ từ 1:1 đến 5:1 tùy loại dược liệu
  • Dễ uống, dễ hấp thu, dễ đong đo, dễ hòa tan các chất khác, dễ chuyển dạng thuốc nước khác.
  • Ít chịu ảnh hưởng của nhiệt độ hơn cao khác
  • Dễ bị lắng cặn, kết tủa.
• Cao đặc:
  • Khối dẻo quánh, sờ không dính tay, độ ẩm 10-15%
• Cao mềm:
  • Sánh như mật đặc, độ ẩm 20-25%
  • Hai dạng này dễ men mốc, dễ chảy, khó đong đo.
• Cao khô:
  • Khối xốp hoặc bột khô đồng nhất, dễ chảy, hàm ẩm <5%, tiện bào chế dạng khác

Dựa vào dung môi chiết: Cao nước, cao cồn…

Dựa vào nguyên liệu nấu cao: có cao thực vật, cao động vật, cao xương, cao toàn tính…

* Đặc điểm của cao thuốc

• Thường tối màu
• Thành phần phức tạp, nhiều nhóm chất: vô cơ, hữu cơ, thứ cấp, sơ cấp, nhiều loại dược liệu…gây khó khăn trong việc bảo quản và giảm tuổi thọ cao.
• Cao thuốc, cao dược liệu là tổng hợp các thành phần, gần dạng thuốc sắc cổ truyền, phù hợp với người Việt.
• Điều chế cao không đòi hỏi thiết bị đắt tiền, quy trinh phức tạp.
• Cao giúp làm giảm khối lượng dược liệu, thuận tiện bảo quản hơn dược liệu, là nguyên liệu đầu vào cho bào chế dạng hiện đại ( nang cứng, nang mềm, viên nén bao phim, bao đường…)

3. Quy trình bào chế dạng cao thuốc, cao dược liệu

Quá trình bào chế cao dược liệu – cao thuốc thông thường sẽ bao gồm 3 giai đoạn đó là:

Giai đoạn thứ nhất : Đầu tiên nấu dược liệu lấy nước

Sau khi chuẩn bị dược liệu sạch sẽ đảm bảo yêu cầu, dược liệu sẽ được cho vào nồi nấu cao dược liệu.  Dược liệu dùng cần phải chế biến (thái, bào, sao tẩm…) theo yêu cầu từng loại. Lượng nước sử dụng không được quá số lượng cần thiết vì sẽ rút hoạt chất, thông thường gấp 4 đến 6 lần trọng lượng dược liệu vì nếu sử dụng quá nhiều nước thì thời gian cô đặc cao phải kéo dài, độ nóng và không khí sẽ làm hỏng phẩm chất cao thuốc.

Trước đây, khi ninh cao, ninh xương, ninh dược liệu người nấu phải sử dụng các nồi nấu thông thường cỡ to, đun bếp ga hoặc sử dụng bếp than gây mất thời gian và vất vả bởi thời gian ninh cao dược liệu phải ninh lâu, qua đêm, người nấu mất cả đêm canh thời gian đun nấu cao. 

Nhưng với nồi nấu cao dược liệu của chúng tôi với 3 lớp inox 304 người sử dụng chỉ cần chuẩn bị nguyên liệu, cài đặt nhiệt độ để nồi nấu tự vận hành và ninh nước. Vừa tiết kiệm được thời gian, công sức, lại sạch sẽ hơn rất nhiều so với sử dụng bếp than hay bếp ga.

Nồi nấu dược liệu

Việc hoạt động bằng điện năng vừa mang đến sự sạch sẽ cho không gian chế biến dược phẩm, thực phẩm được vệ sinh sạch sẽ, vừa đảm bảo sức khỏe khi tránh phải tiếp xúc nhiều với khí thải độc hại. Hộp điện điều khiển của nồi nấu thuốc có chức năng điều chỉnh nhiệt độ, hẹn giờ. Khi nồi sôi sẽ tự động giảm nhiệt độ để sôi nhỏ, giúp tiết kiệm điện năng tiêu thụ.

Dược liệu dùng cần phải chế biến (thái, bào, sao tẩm…) theo yêu cầu từng loại. Lượng nước sử dụng không được quá số lượng cần thiết vì sẽ rút hoạt chất, thông thường gấp 4 đến 6 lần trọng lượng dược liệu vì nếu sử dụng quá nhiều nước thì thời gian cô đặc cao phải kéo dài, độ nóng và không khí sẽ làm hỏng phẩm chất cao thuốc.

Thời gian đun cũng tùy thuộc từng loại dược liệu: loại thân rễ cứng 6 - 8 giờ, loại có lá cành nhỏ thường đun 4 - 6 giờ cho một lần nấu dược liệu.

Giai đoạn thứ 2 : Sau đó cô lại các nước nấu

Với các dung dịch cần đun nấu lâu nhưng dễ bị đóng cặn hay cháy khét gây hao hụt, cần được khuấy trộn đều và đảo liên tục để không bị cháy hay bám nồi, không làm mất nhiều thời gian và công sức thì nên sử dụng nồi cô cao cánh khuấy.

Nồi được thiết kế không khê cháy, không bám dính, với lớp giữa truyền nhiệt bằng dung dịch lỏng (dầu hoặc nước).

Hệ thống làm nóng gia nhiệt riêng biệt để sử dụng thiết bị như nồi gia nhiệt, nồi đun thông thường hoặc như một thiết bị khuấy trộn đơn thuần.

Nồi cô cao, cô dược liệu

Nồi cô cao nghiêng một góc 90°

Cánh khuấy hoạt động liên tục

Thiết kế cánh khuấy có khả năng vét thành nồi, đáy nồi, giúp nguyên liệu được đảo đều và không bị cháy khét.

Điểm đặc biệt của nồi cô cao dược liệu kiểu mới là khả năng nghiêng một góc 90°, dễ dàng đổ nguyên liệu đun nấu ra ngoài, dễ thao tác vét sạch nguyên liệu bám trong nồi.

Giai đoạn thứ 3: Cuối cùng thêm đường hoặc thêm rượu, mật…để làm ra thành phẩm.

Sau khi thêm các thành phần quan trọng khác để có thể hoàn thiện cao thành phẩm. Để chiết rót vào các hũ, chai nhỏ nên sử dụng máy chiết rót dung dịch đặc. Với những ưu điểm, ứng dụng của máy chiết rót dung dịch đặc sẽ mang lại những hiệu quả cao trong sản xuất.

Máy chiết rót dung dịch đặc 2 vòi dễ dàng sử dụng, dễ điều khiển, thao tác đơn giản, lượng chiết rót chính xác, bảo dưỡng thuận tiện. Máy được ứng dụng rộng rãi đóng rót các loại dung dịch đậm đặc như cao đặc.

Máy chiết rót dịch đặc

Năng suất của máy chiết rót dịch đặc được kiểm chứng là khá cao vì mỗi thời gian chu trình khá ngắn chỉ từ 04-30s. Dung dịch chiết càng lỏng thì máy chiết càng nhanh và ngược lại nếu dịch chiết đặc máy chiết sẽ chậm hơn. Cài đặt thời gian càng ngắn năng suất càng cao nhưng bạn chỉ nên cài đặt tối thiểu 4 giây để đảm bảo hiệu suất cao nhất.

4. Yêu cầu chất lượng và cách bảo quản cao dược liệu – cao thuốc

* Yêu cầu về chất lượng

Phải đạt được các yêu cầu theo quy định riêng và các yêu cầu chung như sau:

Độ tan: Cao lỏng phải tan được hoàn toàn trong dung môi đã sử dụng để điều chế cao.

Độ trong, mùi vị, độ đồng nhất và màu sắc: Cao dược liệu - cao thuốc phải đúng màu sắc đã mô tả trong dược điển, có mùi và vị đặc trưng của dược liệu thiên nhiên đã sử dụng để điều chế cao.

Ngoài ra, cao lỏng còn phải đồng nhất, không có váng mốc, không có cặn bã dược liệu và các vật lạ khác.

Cách tiến hành: Lấy riêng phần phía trên của chai thuốc chỉ để lại khoảng 10ml đến 15ml. Chuyển phần còn lại trong chai vào một bát sứ men trắng, nghiêng bát cho chúng chảy trên thành bát tạo thành một lớp dễ quan sát. Quan sát dưới ánh sáng tự nhiên, thuốc phải đạt các yêu cầu quy định.

Nếu không đạt, phải thử lại lần hai với chai thuốc khác, nếu không đạt, coi như lô thuốc không đạt chỉ tiêu này. Mất khối lượng do làm khô: Cao đặc không quá 20% lượng dung môi. Cao khô không quá 5% lượng dung môi. Hàm lượng cồn: Đạt từ 90% đến 110% lượng ethanol ghi trên nhãn (áp dụng cho cao dược liệu lỏng và cao dược liệu đặc). Kim loại nặng: Không được vượt quá 1/50000 nếu không có chi dẫn khác.

Cách tiến hành: Dùng 2 ml dung dịch chì màu 10 phần triệu Pb (TT) để chuẩn bị mẫu đối chiếu. Dung môi tồn dư: Nếu điều chế với dung môi không phải là cồn, nước hay hỗn hợp cồn – nước, dư lượng dung môi sử dụng phải đáp ứng yêu cầu qui định cho phép. Xác định dung môi tồn dư. Dư lượng hóa chất bảo vệ thực vật : Đáp ứng yêu cầu quy định cho phép. Dư lượng hóa chất bảo vệ thực vật. Giới hạn nhiễm khuẩn: Đáp ứng yêu cầu quy định cho phép.

* Cách bảo quản cao dược liệu

Cao dược liệu - cao thuốc phải được đóng gói kín cẩn thận trong thùng hoặc các loại bao bì kín, để ở nơi thoáng và khô, mát, tránh ánh sáng, ở nhiệt độ thích hợp không thay đổi hoặc thay đổi rất ít. Nhãn: Theo qui định hiện hành và có ghi tên bộ phận dùng của thảo dược và cây thuốc, tên dung môi, hàm lượng (tính theo tỉ lệ %) của hoạt chất hoặc của hợp chất nhận dạng được quy định theo từng chuyên luận riêng, tên và nồng độ của chất bảo quán thêm vào.

Khi hoạt chất chưa biết, tỷ lệ giữa dược liệu và sản phẩm cuối cùng phải dược nêu rõ. Đối với cao đặc và cao khô. loại và số lượng tá dược thêm vào cùng được nêu ra và tỷ lệ phần trăm của cao tự nhiên cũng phải được ghi rõ dàng.

Để đáp ứng yêu cầu chế biến và cung cấp sản phẩm nấu cao dược liệu, hãy tư hệ thống hệ thống nồi nấu và cô dược liệu đạt tiêu chuẩn VSATTP theo quy định của Bộ Y Tế.

Mọi thắc mắc xin vui lòng liên hệ với chúng tôi để được hỗ trợ nhanh nhất.

CÔNG TY TNHH ĐTTM XUYÊN Á

Hotline: 0904685252

Website: www.maythucphamkag.com - www.xuyena.vn

Email: Kagtechvn@gmail.com

Địa chỉ: Số 115, ngõ 509 Vũ Tông Phan, Khương Đình, Thanh Xuân, Hà Nội